“Này, bạn có từng nghĩ thận cũng biết kêu cứu không?”
Một sáng nọ, khi tôi đang tận hưởng tách cà phê đá đầu tuần thì nhận được cuộc gọi gấp từ cậu bạn thân:
“Ê mày, tao đang ở phòng cấp cứu. Bác sĩ bảo tao bị sỏi thận.”
Tôi lặng người. Không phải vì sốc (sỏi thận thì nhiều người bị mà), mà vì… cậu ấy uống nước như cá, ăn uống có vẻ lành mạnh, tập gym đều, vậy tại sao lại có sỏi?
Câu chuyện này khiến tôi bắt đầu tìm hiểu sâu hơn về các lý do gây sỏi thận – thứ bệnh lý tưởng bình thường nhưng lại “cao tay” hơn bạn tưởng. Và hóa ra, không chỉ uống ít nước hay ăn mặn, mà có cả… thuốc, gen, môi trường, tuổi tác, và thậm chí cả… thói quen ngồi lỳ một chỗ!
Nếu bạn từng nghĩ “mình khỏe, chắc không bị đâu”, thì hãy cùng tôi bước vào cuộc hành trình giải mã những lý do khiến quả thận bạn lên tiếng nhé.
Không uống đủ nước – “tội đồ” số 1 trong các lý do gây sỏi thận
Hãy thành thật đi – bạn uống bao nhiêu nước mỗi ngày? Một ly cà phê sáng, một ly trà sữa chiều và… hết?
Theo chuyên gia, uống dưới 1,5 lít/ngày là mời gọi sỏi đến gõ cửa. Khi cơ thể thiếu nước, nước tiểu sẽ đặc quánh, chứa đầy canxi, oxalat và axit uric – những “nguyên liệu hoàn hảo” để chế tác nên viên sỏi bé nhỏ… nhưng đau điếng.
💡 Tip nhỏ: Hãy để một bình nước trên bàn làm việc. Cứ nhìn thấy là uống. Thận bạn sẽ biết ơn đấy!
Ăn mặn, nhiều đạm, ít xơ – combo nguy hiểm trong các lý do gây sỏi thận
Bạn yêu thích thịt nướng, muối ớt xanh, lẩu cay…? Tôi cũng thế. Nhưng đằng sau niềm vui ăn uống là một sự thật cay đắng: chế độ ăn giàu muối, nhiều đạm và thiếu chất xơ là sát thủ thầm lặng của thận.
- Muối khiến thận phải lọc nhiều natri → tăng canxi trong nước tiểu.
- Đạm động vật tạo nhiều axit uric → sỏi urat hình thành.
- Thiếu chất xơ? Cản trở quá trình đào thải khoáng chất dư thừa.
Đó chính là ba trong số các lý do gây sỏi thận phổ biến nhất mà người trẻ hiện đại đang… làm ngơ.
Thực phẩm chứa oxalat – “ngọt ngào” nhưng đầy rủi ro
Bạn thích socola, trà đậm, rau chân vịt, hạt óc chó? Chúng tốt – nhưng ăn quá nhiều lại là… các lý do gây sỏi thận âm thầm.
Oxalat kết hợp với canxi trong nước tiểu tạo thành sỏi canxi oxalat – loại sỏi phổ biến nhất. Chúng không “đau” ngay, nhưng đến khi phát hiện thì đã “kẹt” trong niệu quản!
✅ Lời khuyên: Ăn đa dạng, vừa phải. Và nhớ – uống đủ nước để trung hòa lượng oxalat nếu bạn vẫn mê món mình thích.
Môi trường nóng ẩm – khí hậu cũng có lỗi?
Tin được không: chỉ cần sống ở nơi nắng nóng và bạn ra mồ hôi nhiều mà không bổ sung đủ nước thì nguy cơ bị sỏi tăng vọt!
Ánh nắng kích thích hấp thu vitamin D → tăng hấp thu canxi → một trong các lý do gây sỏi thận rõ ràng nhất tại các quốc gia nhiệt đới, trong đó có Việt Nam.
☀️ Lưu ý mùa hè: Uống thêm nước, ưu tiên ăn trái cây mọng nước, hạn chế bia rượu.
Lạm dụng kháng sinh – một nguyên nhân ít ai ngờ tới
Một trong những các lý do gây sỏi thận “hot trend” gần đây: dùng kháng sinh bừa bãi.
Các nghiên cứu cho thấy nhóm thuốc như Sulfamid, Cephalosporin, Fluoroquinolone có thể tăng nguy cơ tạo sỏi gấp 2–3 lần, đặc biệt ở trẻ em và người dùng dài hạn.
📌 Thông điệp: Không tự ý dùng kháng sinh, luôn hỏi ý kiến bác sĩ.
6. Bệnh lý chuyển hóa – quả thận chỉ là “nạn nhân”
Khi bạn có bệnh gout, đái tháo đường, béo phì hoặc rối loạn chuyển hóa canxi – thận không chịu nổi áp lực chuyển hóa phức tạp, dẫn đến kết tinh sỏi.
- Gout → tăng acid uric
- Tiểu đường → thay đổi thành phần nước tiểu
- Béo phì → giảm bài tiết citrat
- Tăng canxi máu → sỏi canxi
Những tình trạng này không chỉ là bệnh riêng, mà là các lý do gây sỏi thận gián tiếp nhưng cực kỳ phổ biến.
7. Nhiễm trùng tiết niệu – “bệ phóng” tạo sỏi struvite
Một dạng sỏi nguy hiểm khác – sỏi struvite – thường hình thành do vi khuẩn làm thay đổi pH nước tiểu sau khi nhiễm trùng kéo dài.
Đặc biệt ở phụ nữ hoặc người cao tuổi, việc không điều trị triệt để nhiễm trùng tiết niệu chính là một trong những lý do gây sỏi thận nghiêm trọng và dễ tái phát.
8. Dị dạng tiết niệu – nơi nước ứ là nơi sỏi trú
Bạn có biết rằng dị dạng đường tiết niệu bẩm sinh như hẹp niệu quản, túi thừa bàng quang, hay phì đại tuyến tiền liệt cũng làm nước tiểu không thoát hết?
Sự ứ đọng đó kéo theo lắng đọng khoáng chất – và thế là sỏi hình thành.
💡 Đây là các lý do gây sỏi thận khó phát hiện, chỉ được chẩn đoán khi bạn đi siêu âm, CT…
9. Di truyền – không rõ ràng, nhưng vẫn là yếu tố cần để ý
Các chuyên gia cho rằng sỏi thận không trực tiếp di truyền, nhưng nếu gia đình bạn có nhiều người bị sỏi thì nguy cơ của bạn cũng cao hơn.
Không phải vì gene, mà vì cùng ăn uống, cùng sinh hoạt.
Vậy nên, nếu mẹ bạn từng “vật lộn” với viên sỏi 1cm, thì bạn… nên bắt đầu uống nước nhiều hơn ngay từ bây giờ nhé.
10. Thói quen hại thận – “sát thủ vô hình”
- Nhịn tiểu lâu → nước tiểu đọng lại, tạo kết tinh
- Ngồi lỳ một chỗ → giảm tuần hoàn thận
- Bổ sung quá nhiều vitamin C, canxi → thừa khoáng, dễ lắng đọng
Tất cả những điều tưởng chừng nhỏ nhặt này lại là các lý do gây sỏi thận mà ít ai để ý, nhưng tác động lại kéo dài theo thời gian.
11. Tuổi tác & giới tính – sỏi không chừa ai, nhưng lại “ưu ái” đàn ông
Nam giới có nguy cơ bị sỏi cao hơn nữ do cấu tạo niệu đạo phức tạp hơn. Đặc biệt, độ tuổi từ 30–60 là thời kỳ “vàng” để… sinh sỏi.
Tại sao? Vì đó là giai đoạn làm việc căng thẳng, uống ít nước, ăn uống không kiểm soát và ít vận động – combo hoàn hảo để hình thành tất cả các loại sỏi.
Tổng kết: “Lắng nghe quả thận của bạn – trước khi nó hét lên”
Sau một thời gian tìm hiểu và chia sẻ với cậu bạn kia, tôi nhận ra: sỏi thận không phải bệnh của người già, cũng chẳng phải bệnh “hiếm gặp”. Ngược lại, nó có thể ghé thăm bạn bất cứ lúc nào nếu bạn không chú ý.
Hiểu rõ các lý do gây sỏi thận – từ chế độ ăn uống, môi trường sống, đến thói quen sinh hoạt – là chìa khóa để phòng ngừa từ sớm.
Hãy chủ động:
- Uống đủ 2–2.5 lít nước mỗi ngày
- Hạn chế ăn mặn, nhiều đạm, ít xơ
- Tập thể dục, đi tiểu đều đặn
- Không tự ý dùng kháng sinh
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Bởi vì… “một viên sỏi nhỏ có thể khiến bạn khóc không thành tiếng”, tin tôi đi!